اهمیت صبر
صبر از بارزترین ویژگی‌های اخلاقی است که در قرآن، ‌صد و سه بار از آن یاد شده است. البته بعضی از این موارد مذکور در مقام بیان تاریخ و قصص انبیاست؛ اما عمده‌ی موارد ذکر صبر در قرآن کریم، ناظر به توصیه و سفارش به این مهم است؛ علاوه اینکه همان موارد قصص نیز به نوعی فضیلت‌ صبر و شکیبایی را بیان داشته است. شاید بتوان این اهمیت و تاکید قرآن را چنین رمزگشایی کرد که همه‌ی خصلت‌های ارزشمند و ویژگی‌های نیک اخلاقی بر محور آن دور می‌زند. به عبارت دیگر هر خصوصیت نیک اخلاقی بر پایه‌ی صبر استوار شده است. به عنوان مثال عفت، عبارت از صبر بر شهوت‌رانی است؛ طبع بلند، عبارت از صبر بر شکم‌پرستی و زیاده‌طلبی است؛ امانت‌داری، عبارت از صبر بر وسوسه‌های نفس در کسب حرام است؛ زهد، عبارت از صبر بر قناعت به و اکتفا کردن به اندازه‌ی نیاز است؛ حلم، عبارت از صبر بر پاسخ مثبت دادن به انگیزه‌ی عصبانیت و نفرت است؛  عفو و گذشت، عبارت از صبر بر انگیزه‌ی انتقام است؛ و بخشندگی، عبارت از صبر در برابر بخل و خساست است و... پس می‌توان گفت که همه‌ی اینها ریشه در صبر دارند و به تناسب اوصاف، نام‌های گوناگونی پیدا کرده‌اند و می‌توان گفت که به خاطر همین، قرآن کریم این همه تاکید دارد که پیروزی و نجات، تنها در گرو صبر است. به چند نمونه دقت کنید:
وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَریراً (الإنسان : 12) یعنی: خداوند به خاطر اینکه صبر کردند بهشت و حریر را پاداششان قرار داد. 
أُوْلئِکَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِما صَبَرُوا وَ یُلَقَّوْنَ فیها تَحِیَّةً وَ سَلاماً (الفرقان : 75) یعنی:‌ به خاطر صبری که به خرج دادند به غرفه‌های بهشتی پاداش داده می‌شوند و در آن همواره از سلام و درود برخوردار خواهند بود.
سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ (الرعد : 24) یعنی: سلام بر شما به خاطر صبری که به خرج دادید که اینجا بهترین خانه‌ی آخرت شماست.
به نظر می‌رسد که صبر، تنها یک فضیلت اخلاقی نیست؛ بلکه یک ضرورت کامل برای موفقیت و نجات در دنیا و آخرت است. و توجه دادن قرآن به صبر به خاطر همین تاثیرات دنیوی و اخروی آن است.
این شعر فارسی بر همین مبنا سروده شده و به عنوان یک ضرب المثل قدیمی درآمده است که صبر و ظفر هر دو دوستان قدیمند/ در اثر صبر نوبت ظفر آید.. بنابراین اگر در دنیا ظفر و پیروزی، نتیجه‌ی صبر باشد در آخرت موضوع چند برابر خواهد بود. زیرا دنیا به هرشکلی خواهد گذشت و این آخرت و زندگی جاوید است که پیروزی و موفقیت در آن ارزش بسیار بالاتری دارد و اگر این موفقیت و درک مغفرت الهی و دستیابی به بهشت جاوید، در گرو صبر باشد ارزش این صبر بیشتر روشن می‌شود.
                                                                                                       

در بعضی از اخبار آمده است که بهشت انباشته از ناملایمات و دوزخ انباشته از شهوات است. بنابراین بندگان خدا باید در برابر ناملایمات صبوری کند تا به بهشت وارد شوند و در برابر شهوات صبر کنند تا از دوزخ نجات پیدا کنند. بعضی از بزرگان گفته‌اند: بدان که زیادی معصیت بندگان در دو چیز نهفته است: کم‌صبری در برابر آنچه دوست دارند و کم‌صبری در برابر آنچه دوست ندارند.
با توجه به آنچه گذشت اگر جایگاه صبر برای عموم مردم اینقدر اهمیت داشته باشد، طبیعی است که برای مومنان واقعی جایگاهی بالاتر و ضروری‌تر دارد؛ زیرا همه‌ی مردم در بوته‌ی آزمایش و امتحان الهی قرار دارند ولی وقتی درجات ایمانی فرد بالاتر رفت این آزمایش‌ها سخت‌تر خواهد شد. أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ.. وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذینَ صَدَقُوا وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکاذِبینَ (العنکبوت: 3) یعنی: آیا مردم گمان دارند که همین که بگویند ایمان آورده‌ایم رها می‌شوند و مورد امتحان و آزمایش قرار نمی‌گیرند؟ ما هر آینه مردمى را که پیش از آنها بودند آزمودیم، تا خدا کسانى را که راست گفته‏اند معلوم دارد و دروغ‌گویان را متمایز گرداند.
أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ وَ زُلْزِلُوا حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَ الَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتى‏ نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَریبٌ (البقرة : 214) یعنی: آیا مى‏پندارید که به بهشت خواهید رفت، در حالی که هنوز آنچه بر سر پیشینیان شما آمده، بر سر شما نیامده است؟ به ایشان سختى و رنج رسید و متزلزل شدند، تا آنجا که پیامبر و مؤمنانى که با او بودند، گفتند: پس یارى خدا کى خواهد رسید؟ بدان که یارى خدا نزدیک است.
سپس در آیاتی دیگر تاکید قرآن بر لزوم صبر، شدیدتر می‌شود: لَتُبْلَوُنَّ فی‏ أَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ مِنَ الَّذینَ أَشْرَکُوا أَذىً کَثیراً وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُور (آل‏عمران : 186)ِ یعنی: مطمئنا شما با مال و جانتان آزمایش خواهید شد و از زبان اهل کتاب و مشرکان آزار فراوان خواهید شنید. اگر شکیبایى کنید و پرهیزگار باشید نشان قدرت اراده‌ی شماست.
این آیه نشان می‌دهد که کافران با تمام اختلافات داخلی بین خود، در مقابله با اسلام از اتحاد و عزم واحدی برخوردارند. و نیز صبر و تقوی را در کنار هم قرار داده و همینطور نسبت به اذیت‌های زبانی کافران نیز اشاره کرده است که این اذیت‌ها بسیار خواهد بود و طبیعی است که مسلمانان باید خود را آماده‌ی شنیدن این اذیت‌ها کرده ودر مقابل آنها صبر و تقوی پیشه کنند تا یاری خداوند شامل حالشان گردد.
به همین جهت است که پیامبران الهی بیشتر از همه نیازمند این صبوری هستند؛ زیرا آنها اصل و اساس دعوت الهی و پایه‌گذار مکاتب نو و تغییر جامعه به سمت رستگاری هستند. و بسیار طبیعی است که گروه بسیاری از ستمگران در مقابل آنان مقاومت کرده و به آزار و اذیت ایشان خواهند پرداخت.

پیامبر گرامی اسلام صلى الله علیه وآله سلم فرمود: أشد الناس بلاءً الأنبیاء ثم الأمثل فالأمثل..
معنای این سخن این است که شدیدترین بلاها دامن‏گیر پیامبران می‏شود و به ترتیب درجات ایمانی افراد بلاها شدید خواهد بود و هرچه این درجات پایین‏تر باشد از شدت بلاها کاسته می‏شود.
از همین رو خداوند به پیامبر اسلام بسیار تاکید کرده است که صبر پیشه کند. زیرا دعوت آن‌حضرت، دعوتی عام و جهانی است و معاندان او نیز بسیار خواهند بود و طبیعی است که رهبر چنین نهضتی نیاز به صبر بیشتری دارد. همانطور که در تاریخ دیده ایم که آن‌حضرت شکنجه‌ها و اذیت‌های بسیار روحی، جسمی، مالی، اجتماعی و... تحمل کرد و به دستور پروردگار که در حدود بیست جای قرآن تنها در مکه که دوران سخت شکنجه و اذیت آن‌حضرت و یارانش بود به او دستور صبر داده شده، صبر پیشه ساخت.
تِلْکَ مِنْ أَنْباءِ الْغَیْبِ نُوحیها إِلَیْکَ ما کُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُکَ مِنْ قَبْلِ هذا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعاقِبَةَ لِلْمُتَّقینَ (هود : 49) یعنی: اینها از خبرهاى غیب است که بر تو وحى مى‏کنیم. پیش از این نه تو آنها را مى‏دانستى و نه قوم تو. پس صبر کن، زیرا عاقبت نیک از آن پرهیزگاران است.
وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُکَ إِلاَّ بِاللَّهِ وَ لا تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَ لا تَکُ فی‏ ضَیْقٍ مِمَّا یَمْکُرُونَ (النحل : 127) یعنی:‌ صبر کن، که صبر تو جز به توفیق ـ و برای ـ خدا نیست و بر ایشان محزون مباش و از مکرشان دلتنگى نکن.
وَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ فَإِنَّکَ بِأَعْیُنِنا وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ حینَ تَقُومُ (الطور : 48) یعنی: در برابر فرمان پروردگارت شکیبا باش که تو تحت نظر مایى ـ و ما به تو عنایت داریم ـ  و هنگامى که برمی‌خیزی، به ستایش پروردگارت تسبیح بگو.
جالب است که در خیلی از این آیات بعد از امر به صبر، او را به تسبیح و حمد پرودگار دستور می‌دهد؛ شاید دلیل این کار این باشد که تسبیح خداوند، ضمن اینکه به انسان یادآوری می‌کند که خداوند هیچ کاری را از روی عبث و بیهودگی انجام نمی‌دهد، به او قدرتی روحی می‌بخشد که تحمل صبر برایش آسان‌تر می‌شود.  حمد و سپاس الهی نیز برای آن است که یک انسان مسلمان بر اساس باورهای خود، اعتقاد دارد که خدای متعال در برابر هر سختی یک نعمت بزرگ به او عطا می‌کند و به خاطر همین است که وظیفه دارد او را سپاس گوید و برای این گرفتاری‌ها که پاداشی آنچنان دارد او را حمد کند.

                                                                                                                     ادامه دارد...